Begrip: transcendent

Hogere macht
In het eerste level hebben we gekeken naar hogere machten. We noemden daar de krachten en machten die wij buiten ons zien. Het zijn de krachten en machten die ten grondslag liggen aan de natuur, de wereld, de schepping. Deze hogere machten hebben we in het tweede level bekeken in de vorm van goden en godinnen. We hebben gekeken naar de levensbeschouwing wicca, voor wie de natuur heilig is. Zij zien in de natuur en de beleving van de seizoenen een goddelijke kracht.

Transcendentie
Deze vormen van godsbeleving, van hogere macht, noem je met een duur woord transcendentie. Dit wil zeggen dat je de kracht, god, beleeft als iets dat buiten jezelf ligt. Je beleeft het als een overkoepelende kracht boven de natuur, als een godheid die vanuit de hemel de aarde regeert. God is een krachtig persoon die met macht regeert. Bij deze vorm van godsbeleving horen woorden als: Almachtige, Koning, Schepper. 

Begrip: immanent

Kern
In het derde level hebben we Boeddha aan het woord gelaten. Boeddha ziet zichzelf niet als godheid. Hij is een verlicht persoon. Iemand die zich los heeft weten te maken van zijn begeertes en bij de kern is gekomen van waar mens zijn. Hij heeft de goddelijke vonk in zichzelf blootgelegd en zich bevrijd van het juk van de reïncarnatie.

Immanentie
Zo'n goddelijke vonk is een beleving van hogere macht als iets dat in jouzelf ligt. Het is niet een goddelijke vonk ver in het heelal, achter de wolken in de hemel. Nee, het is een goddelijke vonk die in je hart ligt, je ziel. Met een moeilijk woord noem je dit immanentie. Het is een goddelijke kracht die je bij jezelf ervaart of in andere personen. Bij het godsbeeld dat hier bij hoort moet je niet denken aan woorden als kracht en macht, maar eerder aan woorden als goedheid, dichtbij, genade. Spreken over God doe je met woorden als Vader of Liefde.

Binnen de grote levensbeschouwingen kom je beide vormen van godsbeleving tegen. Hieronder geven we enkele voorbeelden.

• Christendom. Een voorbeeld van transcendente godsbeleving is hier de gereformeerde kerk. Er is een sprake van toornige God die vanuit de hemel regeert. Bij de pinkstergemeente zie je een voorbeeld van immanentie. Je hebt een band met Jezus en via hem beleef je God in je hart.
• Islam. Vrij algemeen gesproken zou je kunnen zeggen dat binnen de islam het transcendentie godsbeeld de boventoon voert. God, Allah, is almachtig en goed. Ook al noemen we hem met 99 namen, dan nog kunnen we hem nog niet beschrijven. Naast deze transcendente beleving zijn er ook andere vormen. Een voorbeeld van immanentie zie je bij het soeffisme, waar Allah als een kracht in jezelf wordt beleefd.
• Jodendom. Bij het jodendom lopen beide belevingen nogal door elkaar. Van oudsher is God de almachtige die je aanspreekt met een titel (Adonai, heer) en niet met de naam. Dit suggereert een louter transcendente godsbeleving. Gaandeweg is in dit beeld ook ruimte gekomen voor immanentie. De naam van God werd JHWH, wat betekent: ik zal er zijn. Dat is veel meer dichterbij; veel minder afstandelijk.