Er zijn heel veel scheppingsverhalen. Op deze site zijn er heel wat verzameld.
Even niet met je hoofd bezig maar met je handen. Even lekker prutsen, creatief. Wat breng jij hier van terecht?
Pontifex 35: Vrijheid en individualisme
Level 1: Wat is vrijheid?
In dit jaar komen een aantal thema's aan de orde. Één ervan is vrijheid. Hoewel we dit woord vaak in de mond nemen is het nog niet zo gemakkelijk te omschrijven wat dit nu is. We koppelen vrijheid hier aan individualisme, omdat die twee begrippen vaak in één lijn worden genoemd (ik ben toch vrij om zelf te kiezen wat ik wil).
Doelen
Beste leerling, aan het einde van dit level
- weet je wat we onder het begrip vrijheid verstaan.
- weet je wat we onder het begrip vrije wil verstaan.
Uitleg 1
begrip: vrijheid
Je hebt van die begrippen die je heel vaak gebruikt maar waarbij je je eigenlijk nooit afvraagt wat ze nu precies betekenen. Eén daarvan is het begrip vrijheid. In dit level gaan we met dit begrip aan de slag. We koppelen het aan individualisme, vandaar dat het tweede begrip dat we hier behandelen het begrip vrije wil is. Maar eerst vrijheid
Onvrijheid
Als we aan vrijheid denken, denken we dit vaak vanuit het begrip onvrijheid. Elk jaar op 4 en 5 mei herdenken we dat Nederland een periode van oorlog, van onvrijheid heeft gehad. We waren onderdrukt door de Duitsers, konden niet doen wat we wilden, konden niet denken en zeggen wat we wilden en konden niet gaan waar we wilden. Vanuit die periode van onvrijheid vieren we de vrijheid.
|
Voor de eerste keer van mijn levenzit ik in de bajes. Ik kan niet zeggen hoe moeilijk het voor me is: Nu pas besef ik de waarde van al die dingen Nu ik mijn vrijheid kwijt ben, (Uit: bidden in de bajes. p.21) |
Gevangen
Aan het begrip vrijheid zit een fysieke en een psychische component. Om bij die eerste te beginnen. Iemand die in de gevangenis zit ervaart aan den lijve dat hij (meestal is het een hij) niet mag gaan waar hij wil en vaak opgsloten zit in een cel. De straf die deze persoon is opgelegd is een vrijheids-benemende straf. Deze straf moet de veroordeelde tot inkeer brengen. Bij de fysieke component van vrijheid (onvrijheid) kun ook denken aan mishandeling. Als je wordt mishandeld ontneemt iemand anders jouw lichamelijke vrijheid.
Vrijheid van meningsuiting
Naast de fysieke component heeft vrijheid ook een psychische component. Je moet hierbij denken aan de vrijheid om te mogen zeggen en schrijven wat je denkt, of zelfs te mogen denken wat je denkt. Deze dagen is de wereld in de ban van de onthoofding in Syrië van een amerikaanse journalist. Hij wilde als journalist vertellen wat er in Syrië aan de hand was. Dat kwam hem duur te staan. Na een periode van twee jaar gevangenschap werd hij door zijn belagers vermoord.
Definitie
Vrijheid is de mogelijkheid om te doen en laten wat men wil terwijl een ander dat ook kan, zowel in lichamelijke als in geestelijke zin.
Filosofie en levensbeschouwing
Vrijheid vanuit de filosofie
De eerste denkers van onze beschaving waren de griekse filosofen. Aan hun manier van denken hebben we veel te danken. We maken er nog vaak gebruik van. Denk maar aan de berekening van een driehoek (a2 + b2 = c2), bedacht door de filosoof Pythagoras. Het begrip filosoof komt ook uit het grieks. Het betekent liefde voor het denken; filos = liefde , sofos = denken. In de filosofie wordt nagedacht over het leven, over begrippen, dus ook over vrijheid. Denkend over vrijheid formuleert de filosofie twee kanten:
- positieve vrijheid: je mag doen wat je wilt, jezelf ontplooiien
- negatieve vrijheid: vrij van invloeden van anderen. Je leeft niet in onvrijheid
Vrijheid vanuit de levensbeschouwing
Als er één levensbeschouwing is die nagedacht heeft over vrijheid dan is het wel het boeddhisme. Het belangrijkste wat een mens kan bereiken volgens boeddha is de verlichting. Dit is de volledige vrijheid, los van al je aardse verlangens, ja zelfs los van het wiel van reïncarnatie. Het is het doel van ons mens-zijn om tot die verlichting (vrijheid) te komen.
Uitleg 2
begrip: vrije wil
Naast het begrip vrijheid behandelen we het begrip vrije wil. Ben ik altijd vrij te doen wat ik wil? Kan ik over mijn eigen vrijheid beslissen? Hieronder kijken we eerst naar wat wereldreligies zeggen over de vrije wil. Daarna kijken we naar het determinisme.
Encyclopedie
encyclopedie van wereldreligies
In de uitgebreide encyclopedie van wereldreligies wordt vrije wil op de volgende manier omschreven: "De mogelijkheid die mensen hebben om tussen verscheidene gedragslijnen te kiezen, en daardoor de basis van de morele verantwoordelijkheid." Wat hier met een dure omschrijving staat is dat de mens op grond van zijn eigen besef kan kiezen om het ene te doen of het andere. Je kiest op grond van jouw waarden en normen.
Determinisme
Maar ben je altijd wel vrij om te kiezen? Het determinisme gaat er van uit dat dit niet zo is. Zij zeggen: De mens heeft geen vrije wil. De mens is voorbestemd te doen wat hij doet. De mens kan niet anders. Denk aan "dit is mijn lot", "ik ben verdoemd", "ik kan niet anders". Voorbeeld van mensen die zo denken: streng gelovige christenen.
Boeddhisme
Ook in de levensbeschouwing boeddhisme wordt nagedacht over vrije wil. Het boeddhisme is tegen het determinisme (je kunt niet anders), want: de daden van de mens worden bepaald door krachten die onafhankelijk zijn van de wil. De mens heeft een eigen keuze. En die keuze bepaalt uiteindelijk of jij in dit leven of in een volgend leven groeit in jouw menszijn. Door de goede keuzes te maken word je een beter mens.
De wereld van Sofie
Sofie is een Zweeds meisje dat op een dag een brief krijgt met daarin de vraag: Wie ben jij? In het boek, met de titel: "De wereld van Sofie", gaat zij op onderzoek uit. Van wie komt die brief en waarom staat die vraag erin? Ze volgt het spoor van de grote filosofen en komt zo steeds meer bij het antwoord. Eén van de filosofen die in het boek ter sprake komt is Spinoza. Hij heeft nagedacht over het begrip vrijheid. Hieronder zie je een stukje tekst uit het boek De wereld van Sofie.
'De boom met de beste groeiomstandigheden natuurlijk.'
'Volgens Spinoza is die boom vrij. Hij heeft alle vrijheid gehad om zijn aangeboren mogelijkheden te ontwikkelen. Maar als het een appelboom is, kan hij geen peren of pruimen dragen. Zo is het ook met de mensen gesteld. We kunen in onze ontwikkeling en in onze persoonlijke groei worden gehindered, bijvoorbeeld door politieke omstandigheden. Zo kunnen we door een externe dwang worden tegengehouden. Alleen als we onze aangeboren mogelijkheden vrij kunnen ontplooien, leven we als vrije mensen. Maar wij worden net zo bepaald door inerne aanleg als externe voorwaarden als dat jongetje uit het stenen tijdperk in het dal an de Rijn, de leeuw in Afrika of de appelboom in de tuin.' (uit: J.Gaarder, de wereld van Sofie. p. 275)
>1< Opdracht 1
Deze opdracht gaat over tabblad U1
R-vragen
- Vanuit welk begrip bekijken we vaak het begrip vrijheid?
- Welke twee componenten zitten er aan vrijheid?
- Wat is de definitie die gegeven wordt over vrijheid?
- Wat is positieve vrijheid?
- Wat is negatieve vrijheid?
- In welke levensbeschouwing wordt veel nagedacht over het begrip vrijheid?
>1< Opdracht 2 (R+T+I)
Deze opdracht gaat over tabblad U2
R-vragen
- Hoe wordt in de Encyclopedie van religies het begrip vrije wil omschreven?
- Wat verstaan we onder determinisme?
- Wat vinden boeddhisten van determinisme?
>4< Opdracht 3 (rTti)
Bij een groepsopdracht heb je altijd iemand nodig die het gesprek leidt. Anders wordt het een chaos en gaat iedereen door elkaar praten.
- Spreek met elkaar af wie het gesprek leidt. Schrijf de naam van die persoon op.
- Bespreek met elkaar de voor- en nadelen van vrije wil. Schrijf ze op.
- Besprek met elkaar de voor- en nadelen van determinisme. Schrijf ze op.
- Bespreek met elkaar hoe deze groepsopdracht is gegaan. Hoe heeft iedereen gewerkt? Wat ging goed, wat kan beter?
- Welke van de voor- of nadelen van vrije wil vind je de beste? Waarom?F. Welke van de voor- of nadelen van determinisme vind je de beste? Waarom?
>1< Opdracht 4 (rTti)
Dit is een foto opdracht.
--> Klik hier om de fotot groter te zien
Deze foto is uit 1914 en gaat over de mobilisatie in verband met de eerste wereldoorlog
- Wat roept dit bij je op met betrekking tot vrijheid?
- Wat roept de foto bij je op met betrekking tot vrije wil?
Ik mag niks
Het is zaterdagmorgen. Martijn ligt heerlijk in zijn bed. Zaterdag is zijn uitslaapdag. Heerlijk !
"Martijn....Martijn". Droomt hij nou of hoort hij echt zijn moeder roepen. Ze is het echt. Met een zucht stapt Martijn uit bed. "Ja mam". "Martijn, kleed jij je aan. We zouden vandaag gaan winkelen. Weet je nog? Nieuwe kleren kopen. Je hebt echt wat nieuws nodig aan het begin van dit nieuwe schooljaar."
Martijn heeft er geen bal zin in. Nieuwe kleren kopen, bah. Waarom kan hij niet gewoon uitslapen, waarom moet hij mee? "Ik heb geen zin", zegt hij. "Dan moet je maar zin maken", zegt zijn zus Desiree. Boos kijkt Martijn om de hoek van zijn slaapkamerdeur. Zijn zus kijkt hem meewarig aan. "Je moet echt een nieuwe broek hebben", zegt ze. "Bemoei jij je er effe niet mee, stomme trut", zegt Martijn. "Hou je bek", zegt Desiree terug.
Moeder komt de trap op. "Allebei ophouden" zegt ze boos. "Waarom zitten jullie elkaar nou altijd in de haren?" Desiree kijkt haar moeder aan. "Ja maar hij moet toch nieuwe kleren hebben, dan moet hij toch opstaan en mee gaan." Moeder zucht. "Jawel, Desiree, maar daar moet jij je niet mee bemoeien. Martijn moet zelf inzien dat hij mee moet."
"Nou ik vind het maar niks?" zegt Martijn boos. "Ik wil uitslapen maar dat mag ik niet. Ik mag hier ook niks." Hij loopt zijn kamer in en klees zich verder aan.
Vragen
- Leg uit dat deze tekst hoort bij het begrip vrijheid.
Niet meer dan een stofje...
In een cultuur van technisch vernuft
De machtige torens die de skyline bepalen,
de enorme kantoorflats die zich hemelhoog verheffen,
ze lijken gebouwd om de tijd te trotseren.
Glorieus staan ze daar als toonbeeld van kracht.
Wat blijft er van over als de eeuwen vertrijken.
Die stalen construcies vergaan ooit weer tot stof.
Ook mensen vergaan, zwak, als gras dat verwelkt.
Wij zijn niet gebouwd voor de eeuwigheid.
Maar u, God, was er lang vóór wij ontstonden
en als onze tijd voorbij is, dan bent u er nog steeds.
Wat zijn wij mensen, dat u naar ons omkijkt?
Want we lopen dan wel rond met torenhoge ambities
en met een air van onsterfelijkheid,
maar uiteindelijk zijn niet meer dan een stofje
in dat gigantische heelal.
(uit: Greet Brokerhof-van der Waa, Stroom van hoop; 25 psalmen van nu. Oase Media, Hoevelaken, 2007)
>1< Opdracht 6 (rttI)
Lees het gedicht "Niet meer dan een stofje".
- Is hier sprake van "vrije wil" of van "determinisme".
- Leg je antwoord uit in minimaal 20 woorden
- Kopieer een zin waaruit jouw antwoord (vrije wil/determinisme) het meeste blijkt.
>2< Opdracht 7 (rTti)
Maak met je tafelgroep een mindmap over vrijheid.
- Zet op een leeg vel in het midden: "vrijheid".
- Trek een cirkel een lijnen (zie afbeelding hiernaast)
- Persoon 1 vult op een lijn iets in.
- Dan komt persoon 2, dan persoon 3
- Maak minimaal twee rondjes.
Vragen
- Welke inbreng vind je het beste passen bij vrijheid?
- Waarom?
- Wat mis je in de mindmap, als je kijkt naar de uitleg op tabblad U1?
- Waar, in de mindmap, zie je een koppeling met het begrip vrije wil?
Ik wil niet
Martijn zit met een boze kop aan het ontbijt. Wat een onzin, denkt hij bij zichzelf. Ik moet zo nodig mee winkelen. Ik heb daar geen zin in. Ik moet zo nodig een nieuwe broek kopen. Ik vind dat niet nodig. Ik wil gewoon uitslapen op zaterdag. Ik mag dat niet.
Waarom mag ik niet gewoon doen wat ik zelf wil?
Waarom moet ik mij conformeren aan wat mijn ouders mij opleggen?
En waarom bemoeit mijn irritante zus, die bet-weter, zich er altijd mee?
En waarom krijgt zij altijd gelijk en ik niet?
Wat zal hij doen? Gewoon niet meegaan? Of toch maar wel..........
Vragen
- Welke vragen over vrijheid stelt Martijn zich?
- Welke zou jij stellen als je Martijn zou zijn?
- Welke vragen over vrije wil stelt Martijn zich?
- Welke zou jij stellen als je Martijn zou zijn?
Leve de vrijheid
In de videoclip hieronder bezingt Johnny Valentino de vrijheid
In de videoclip is sprake van vrijheid.
- Welke zin in het reffrein geeft dat het beste aan?
- Wat wil de zanger met deze zin zeggen?
- Wat vind je hier zelf van?
Leerkracht
Dit tabblad is voor de leerkracht.
Zijkolommen
Uitbreidingen
In de kolommen hiernaast zie je allemaal uitbreidingen staan. Elk blok is een ander soort uitbreiding. Soms is het een tekst, dan weer een opdracht.
Opdracht
Kies één van de blokken. Onderaan elk blok kun je een keuze maken voor een opdracht. Verzamel al je opdrachten op één plek, bijvoorbeeld op OneDrive.
Elke dag is bijzonder. De komende dagen is dit bijzonder. Klik er maar eens op, dan krijg je meer informatie.
Ben jij ook altijd zo onrustig in je hoofd? Probeer dan eens een oefening mindfulness.
Op de wereld zijn er heel veel gebeden. Van verschillende soorten mensen, van verschillende levensbeschouwingen.
Filosofische oefeningen met de pen
Muziek en levensbeschouwing horen bij elkaar. Daar zijn heel wat voorbeelden van. Die hebben we hier voor jou verzameld.
Kruip in een gedicht